Ostatnie badania potwierdziły, że ludzie, którzy ściśle przestrzegają zaleceń diety śródziemnomorskiej żyją dłużej niż inni Europejczycy. Czym właściwie jest dieta śródziemnomorska i w jaki sposób pozwala ona na uzyskanie tak znakomitego efektu?

Dieta śródziemnomorska nie jest jakimś specyficznym planem czy programem dietetycznym, ale zbiorem pewnych nawyków żywieniowych, które są tradycyjnie stosowane przez ludzi z regionu śródziemnomorskiego. W co najmniej 16 krajach sąsiadujących z Morzem Śródziemnym zwyczaje żywieniowe zmieniają się nieco w zależności od kultury, tła etnicznego i religii. Ale jest również pewna liczba cech wspólnych dla nich wszystkich, a mianowicie:

    * wysokie spożycie owoców, warzyw, ziemniaków, fasoli, orzechów, nasion, chleba i innych produktów zbożowych
    * stosowanie oliwy z oliwek do gotowania i przyrządzania potraw
    * umiarkowane spożycie ryb i niskie spożycie mięsa czerwonego
    * niskie do umiarkowanego spożycie serów pełnotłustych i jogurtów
    * umiarkowane spożycie wina, zwykle w czasie posiłków
    * bazowanie na lokalnych, sezonowych, świeżych produktach
    * aktywny styl życia

Ochrona przed chorobami przewlekłymi

W ostatnich badaniach przeprowadzono klasyfikację sposobu żywienia się ponad 22 000 osób żyjących w Grecji, której dokonano według tego, w jakim stopniu zwyczaje żywieniowe pasują do tradycyjnego greckiego stylu diety śródziemnomorskiej. W ciągu 4 lat badań wykazano, że wśród osób ściśle przestrzegających zaleceń diety tradycyjnej występuje mniejsze wskaźniki śmiertelności w wyniku chorób serca i nowotworów. Ponadto zaobserwowano, że stosowanie takiej diety w nieco większym stopniu chroni przed chorobami serca niż zachorowalnością na raka. Obejmując całość zagadnień, wśród osób ściślej przestrzegających zaleceń diety śródziemnomorskiej umieralność była o 25% mniejsza w czasie przeprowadzanych badań niż wśród osób nie stosujących się do zaleceń tej diety, co sugeruje, że dokładne przestrzeganie diety śródziemnomorskiej wydłuża długość życia.

Tajemnicze składniki

Od momentu gdy statystyki umieralności po raz pierwszy odnotowały, że populacja śródziemnomorska żyje dłużej niż ludność w innych regionach Europy, naukowcy podjęli próby ustalenia, które składniki diety śródziemnomorskiej są odpowiedzialne za tak znaczące korzyści wynikające ze stosowania tej diety. Poniżej podamy niektóre z nich, które do tej pory udało się zbadać.

Oliwa z oliwek

W poszukiwaniach cennych składników omawianej diety jako pierwsza została wybrana oliwa z oliwek, ponieważ jest ona niemal wyłącznym tłuszczem w kuchni śródziemnomorskiej, stosowanym zamiast masła, margaryny i innych tłuszczów. Oliwa z oliwek jest bogatym źródłem kwasów tłuszczowych jednonienasyconych, które chronią organizm przed chorobami serca, prawdopodobnie dzięki temu, iż wypierają one z diety tłuszcze nasycone. Oliwa z oliwek jest również źródłem antyoksydantów, takich jak np. witamina E. Warto zapamiętać, że oliwa z oliwek jest stosowana do przyrządzania dań warzywnych, sosów pomidorowych, sałatek i do smażenia ryb.

Owoce i warzywa

Wykazano, że wysokie spożycie świeżych owoców i warzyw chroni organizm zarówno przed chorobami serca jak i nowotworami, prawdopodobnie dzięki występującym w nich antyoksydantom. Pomidory zostały poddane szczególnemu badaniu, ponieważ w żywieniu śródziemnomorskim uchodzą one za warzywa zawierające stosunkowo dużą ilość tych substancji. I rzeczywiście, pomidory są głównym źródłem przeciwutleniaczy. W celu zwiększenia przyswajalności likopenu, jednego z głównych przeciwutleniaczy obecnych w pomidorach, zalecane jest stosowanie procesów związanych z ogrzewaniem, np. gotowanie stosowane w czasie przygotowywania sosu pomidorowego.

Tłuste ryby

Zasugerowano również, że ryby a w szczególności ryby tłuste, takie jak sardynki, posiadają korzystne właściwości zdrowotne. Tłuste ryby są źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Szczególnie korzystny dla funkcjonowania serca okazuje się długołańcuchowy kompleks pochodnych tych kwasów, który dzięki właściwościom przeciwzapalnym i rozszerzającym naczynia krwionośne zapewnia prawidłowy przepływ krwi.

Wino z umiarem

Populacja krajów śródziemnomorskich pija wino w umiarkowanych ilościach, które zwykle podawane jest jako dodatek do głównych dań. Dla mężczyzn umiarkowaną ilością są dwie lampki (lub szklaneczki) a dla kobiet jedna lampka dziennie. Wino, a zwłaszcza wino czerwone, zawiera szeroką gamę komponentów roślinnych, określanych jako fitoskładniki, o właściwościach prozdrowotnych. Są wśród nich polifenole, będące silnymi antyoksydantami, które chronią "zły" cholesterol LDL przed utlenianiem oraz przed innymi patologicznymi następstwami procesu oksydacji. Z kolei inne fitoskładniki odgrywają rolę w hamowaniu agregacji płytek krwi, rozszerzaniu naczyń krwionośnych, itp.

Połączony efekt

W greckich badaniach wykazano, że pojedyncze składniki lub grupy produktów spożywczych wchodzące w skład diety śródziemnomorskiej nie stanowiły żadnej istotnej ochrony przed działaniem czynników destrukcyjnych. W praktyce jest bardzo prawdopodobne, że dopiero połączenie wszystkich różnych składników omawianej diety sprawia, że jej stosowanie jest korzystne i wskazane dla zdrowia. Nie tylko te ale również inne czynniki, takie jak np. bardziej zrelaksowane podejście do jedzenia, przebywanie na słońcu i zwiększona aktywność fizyczna przyczyniają się do poprawy ogólnego zdrowego stylu życia w tym regionie.

Czasy się zmieniają

Ale czasy się zmieniają i obecnie coraz mniej ludzi prowadzi taki styl życia, który pozwalałby na przestrzeganie tradycyjnej diety. Profesor Lluis Serra, przewodniczący fundacji propagującej dietę śródziemnomorską wierzy, że jest to zarówno zagrożenie jak i okazja. Twierdzi on, że "zmiany socjologiczne zmierzają do tego, że ludzie coraz mniej czasu spędzają w kuchni na przyrządzaniu posiłków, ale jednocześnie stwarza to wspaniałe możliwości dla sieci cateringowych i restauracji, szczególnie dzięki temu, że ludzie z regionu śródziemnomorskiego wiedzą, że ich tradycyjna dieta jest bardzo zdrowa".

Piśmiennictwo:

   1. Trichopoulou A, Costacou T, Bamia C, Trichopoulos D. (2003) Adherence to a Mediterranean diet and survival in a Greek population. New England Journal of Medicine 348:2599-2608
   2. Willett WC, Sacks F, Trichopoulou A, Drescher G, Ferro-Luzzi A, Helsing E, Trichopoulos D. (1995) Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. Am J Clin Nutr. 1995 Jun;61(6 Suppl):1402S-1406S. Review.
   3. WHO/FAO (2003) Diet nutrition and the prevention of chronic diseases. Geneva, Switzerland. Available at www.who.int
   4. Hu FB, Willett WC. (2002) Optimal diets for prevention of coronary heart disease. JAMA. 2002 Nov 27;288(20):2569-78. Review.
   5. www.dietamediterrranea.com

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 05/2004

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC