W miarę jak wypełniają się talie u Europejczyków, rośnie liczba badań dotyczących najlepszego sposobu żywienia oraz utrzymania prawidłowej wagi ciała. Podobnie jak we wszystkich dziedzinach wiedzy, tworzone są zaskakujące hipotezy, często rywalizujące z zaakceptowaną wiedzą. W artykule omówione będą ostatnie osiągnięcia w dziedzinie badań nad otyłością.

W przeszłości ludzie wydatkowali wiele kalorii podczas codziennych zajęć i mogli jeść całkiem dużo a jednocześnie pozostać szczupłymi. Obecnie wiele osób prowadzi siedzący tryb życia, co powoduje, że występuje u nich nadmiar spożycia, nawet, jeśli nie jedzą bardzo dużo. Na przykład łatwo jest przygotować smaczne i łatwe do przygotowania posiłki dla aktywnej osoby, które zapotrzebowanie wynosi 2500 kcal dziennie. Natomiast dużo trudniej jest przygotować smaczne i dające poczucie sytości posiłki dla osoby, której potrzeby wynoszą tylko 1800 kcal. Właśnie dlatego naukowcy próbują zwiększyć siłę sycącą produktów spożywczych – celem jest zapewnienie poczucia sytości przy spożyciu mniejszej ilości kalorii.

W jaki sposób posiłki mogą być bardziej sycące? Badania rozwijają się w dwóch głównych kierunkach:

    * Indeks glikemiczny – który jest sposobem pomiaru szybkości wchłaniania różnych węglowodanów
    * Problem czy powinniśmy spożywać większe czy mniejsze ilości białka

Indeks glikemiczny                                          

Indeks glikemiczny jest stosowany od kilku lat jako narzędzie oceny, jak szybko trawione i wchłaniane są produkty spożywcze zawierające węglowodany. Węglowodany, których trawienie jest powolne charakteryzują się niskimi wartościami indeksu glikemicznego i uważane są za bardziej „sycące”, podczas gdy szybko trawione węglowodany mające wyższy indeks glikemiczny mają mniejsze własności dające poczucie nasycenia. Jednak w rzeczywistości spożywamy posiłki składające się z wielu produktów i składników a nie pojedyncze rodzaje węglowodanów. Przeprowadzone badania wykazały, że wartość indeksu glikemicznego pozwala przewidzieć z dobrą dokładnością względną odpowiedź glikemiczną na produkty o złożonej budowie mający taki sam skład odnośnie podstawowych składników odżywczych ale zawierających różniące się od siebie węglowodany (1). Jednak najnowsze badania podważają ten pogląd sugerując, że nie ma związku pomiędzy wartościami indeksu glikemicznego pojedynczych produktów spożywczych a całkowitą odpowiedzią glikemiczną przy spożyciu złożonych posiłków (2). Na przykład dodatnie niewielkich ilości tłuszczów powoduje opóźnienie opróżniania żołądka, co dramatycznie spowalnia procesy trawienne. Zatem prawdopodobnie koncepcja indeksu glikemicznego nie jest dobrą metodą oceny, w jaki sposób węglowodany wpływają na poczucie głodu i sytości.

Udział poszczególnych składników odżywczych

Innym tematem dyskusji jest znaczenie wzajemnych relacji pomiędzy tłuszczami, węglowodanami i białkiem w całodziennej diecie. W jednym z największych wieloośrodkowych badań przeprowadzonych w Europie wykazano, że osoby z nadwagą spożywający do woli pożywienie zawierające mało tłuszczów a dużo węglowodanów, spontanicznie tracą na wadze (3). Przy czym nie było istotne, czy węglowodany pochodziły z cukrów prostych ze skrobi. Zadano sobie również pytanie o znaczenie białka w sposobie żywienia.

Białka szybko i silnie zmniejszają poczucie głodu (4), ale aktualne zalecenia żywieniowe dotyczące zachowania prawidłowej masy ciała podkreślają znaczenie umiarkowanego spożycia białka wraz z niskim spożyciem tłuszczów i wysokim węglowodanów (4). Wysoka zawartość węglowodanów jest prawdopodobnie dobrym rozwiązaniem dla osób aktywnych, wydatkujących duże ilości energii, ponieważ węglowodany są źródłem energii dla pracujących mięśni. Natomiast u osób prowadzących siedzący tryb życia prawdopodobnie bardziej skuteczne jest zastąpienie części węglowodanów białkiem (ale nie w sposób zalecany w diecie Atkinsa) (5). Obecnie planowane jest przeprowadzenie dużego badania finansowanego przez Wspólnotę Europejską, w którym porównywany będzie efekt dużej i niskiej zawartości białka w diecie odchudzającej.

Na jakich poradach możemy polegać?

Powszechnie wiadomo, że prowadząc aktywny tryb życia łatwiej jest utrzymać prawidłową wagę ciała. Nie oznacza to konieczność chodzenia na salę treningową lub uprawiania joggingu codziennie, ale stworzenie nawyku codziennej aktywności poprzez regularne spacery lub jazdę na rowerze. Ten tryb życia pozwala cieszyć się posiłkami o większej wartości energetycznej bez zyskiwania zbędnych kilogramów. Dieta z ograniczeniem zawartości tłuszczów wydaje się ciągle być najlepszym rozwiązaniem wraz z zaleceniem włączenia do codziennego sposobu żywienia warzyw, owoców, chudego mięsa, produktów zbożowych z pełnego przemiału oraz niskotłuszczowych produktów mlecznych.

Piśmiennictwo:

    * FAO/WHO (1998) Food and nutrition paper 66. Carbohydrates in Human Nutrition. Rome
    * Flint A, Moller BK, Raben A, et al (2004) The use of glycaemic index tables to predict glycaemic index of composite breakfast meals. British Journal of Nutrition 2004 91:979-89
    * Saris WHM, Astrup A, Prentice AM et al (2000 ) Randomised controlled trial of changes in dietary carbohydrate/fat ratio and simple vs complex carbohydrate on body weight and blood lipids. International Journal of Obesity 24:1310-1318
    * World Health Organisation (1997) Obesity; preventing and managing a global epidemic. Geneva
    * Skov AR, Toubro S, Rønn B, Holm L, Astrup A. (1999) Randomized trial on protein versus carbohydrate in ad libitum fat reduced diet for the treatment of obesity. International Journal of Obesity 23:528-536.

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 02/2005

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC