W ostatnich latach przeprowadzono dokładną analizę działań prewencyjnych, mających na celu wyłonienie metod najbardziej skutecznych. Jednak wyniki tych analiz nie doprowadziły do znalezienia „złotego środka”. Taki wniosek nie jest zaskakujący, biorąc pod uwagę różnorodność stosowanych metod w poszczególnych badaniach. Tym niemniej udało się wyodrębnić kilka kluczowych kwestii, które należy brać pod uwagę przy opracowywaniu programów zapobiegania otyłości u dzieci.
Aktywność fizyczna
Każda interwencja skierowana na całą populację dzieci powinna skupiać się raczej na zdrowym sposobie żywienia, aktywnym sposobie życia i utwierdzaniu dobrej samooceny a nie na utracie masy ciała czy uzyskaniu idealnej masy ciała. Ma to na celu uniknięcie stygmatyzacji dzieci z nadwagą oraz zapobieganie próbom podejmowania odchudzania się przez dzieci o prawidłowej masie ciała. Niezbędnym warunkiem każdej interwencji dotyczącej epidemii otyłości jest zwrócenie uwagi na aktywność fizyczną. Obiecującym kierunkiem działań jest zmniejszenie ilości czasu bez aktywności fizycznej. Doak i wsp. podkreślają skuteczność interwencji nakierowanych na ograniczenie czasu spędzanego przed telewizorem i zalecają branie pod uwagę tego elementu w działaniach podejmowanych w populacji dzieci, które dużo czasu poświęcają na oglądanie telewizji i gry komputerowe.
 
Zaangażowanie uczestników
Najważniejszą przyczyną niemożności znalezienia jednego najlepszego sposobu przeciwdziałania otyłości jest fakt, iż w konkretnych uwarunkowaniach należy stosować różniące się od siebie działania. Działania najbardziej skuteczne dostosowują program interwencji do specyficznych potrzeb populacji docelowej (m. in. wieku dzieci, ich płci i pochodzenia etnicznego). Interwencja powinna brać pod uwagę dostępne możliwości działania, istniejące doświadczenia z działań podejmowanych uprzednio oraz aktywny udział uczestników w opracowywaniu, wdrażaniu i ocenie wyników programu. Nazwa ”uczestnicy” obejmuje osoby biorące udział w realizacji programu, czyli dzieci, ich rodzice, nauczyciele oraz liderzy lokalnej społeczności. Zaangażowanie tych osób nie tylko pomaga w dostosowaniu programu do konkretnych potrzeb społeczności, ale również stwarza warunki do wzięcia współodpowiedzialności za program i wspomaga chęć do osiągnięcia sukcesu. Współudział uczestników jest szczególnie ważny w realizacji programów realizowanych w grupach mniejszości społecznych.
 
Usytuowanie interwencji
Podstawowym miejscem akcji promujących zdrowy styl życia są szkoły, ponieważ do nich uczęszczają niemal wszystkie dzieci. Szkoły są miejscem, w którym dzieci uczą się różnych rzeczy, zatem wdrożenie działań dotyczących zasad prawidłowego stylu życia do programu szkolnego jest postrzegane jako proces naturalny. Ponadto w szkołach istnieje możliwość wprowadzania korzystnych zmian dotyczących sposobu żywienia i aktywności fizycznej poprzez dostępność produktów spożywczych o prozdrowotnym składzie w sklepikach szkolnych oraz wprowadzaniu elementów aktywności fizycznej podczas lekcji, przerw międzylekcyjnych lub po zajęciach szkolnych. W najlepszych programach szkoła stanowi centrum szerokich działań, obejmujących również rodziny i lokalną społeczność. Wpływ rodziców, czy szerzej – rodziny, jest ogromny i powinien być elementem skutecznego programu. Cenne są również te elementy programu, które zakładają uczestnictwo społeczności lokalnej.
 
Flynn i wsp. podkreślają, że osobiste cechy lidera i/lub zespołu realizującego program mają bardzo ważne znaczenie dla osiągnięcia sukcesu. Osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie programu powinny cechować się komunikatywnością oraz zdolnością motywowania ludzi. Taka osoba powinna być akceptowana kulturowo i stanowić wzór pożądanego zachowania. Dlatego podczas planowania interwencji zaleca się określenie pożądanych cech charakteryzujących zespół.
 
W większości dostępnych badań udowodniono skuteczność interwencji przy krótkim czasie interwencji. Co prawda pojawiają się głosy mówiące o tym, że promowanie szczupłej sylwetki może niekorzystnie wpływać na psychikę dzieci, pod postacią negatywnej oceny własnego ciała i stygmatyzacji społecznej dzieci otyłych ale istniejące piśmiennictwo raczej nie potwierdza tych obaw (1,2) . Flynn i wsp. zalecają, aby duże programy walki z otyłością wykorzystywały maksymalnie istniejące zasoby i nie ograniczały się do otyłości ale również odwoływały do zmniejszenia występowania innych chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia i choroby nowotworowe (1).
 
Piśmiennictwo:

   1. Flynn M.A.T. et al (2006). Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a syntheses of evidence with best practice recommendations. Obesity Reviews 7 (suppl 1): 7-66
   2. Doak C.M. et al (2006). The prevention of overweight and obesity in children and adolescents: a review of interventions and programmes. Obesity Reviews 7: 111-136

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 05/2007

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC