Rzetelna informacja o zywieniu i bezpieczenstwie zywnosci powinna zawierac wiadomosci majace podstawy naukowe, podawane we wlasciwym kontekscie w sposób niealarmistyczny. Do tematów, w których informacje czesto nie spelniaja powyzszych kryteriów nalezy zaliczyc gabczaste zwyrodnienie mózgu (Bovine Spongiform Encephalopathy - BSE). Ponizszy tekst przedstawia fakty dotyczace BSE oraz przedstawia zagadnienia, które dotychczas nie znalazly wyjasnienia naukowego.
Co to jest BSE?

Gabczaste zwyrodnienie mózgu, czesto nazywane "choroba szalonych krów" jest smiertelna choroba mózgu, atakujaca bydlo. BSE nalezy do grupy wywolywanych przez priony chorób okreslanych jako zakazne encefalopatie gabczaste (Transmissible Spongiform Encephalopathies - TSE). Sa to smiertelne choroby powodujace gabczaste zwyrodnienie mózgu z powaznymi objawami neurologicznymi.

Pochodzenie BSE nie jest znane. Zgodnie z jedna z teorii, czynnik zakazny sklada sie z prionów o zmienionym ksztalcie ("zwyrodnialych prionów"), które zdolne sa do oddzialywania ze zwyklymi prionami (bialkami, wchodzacymi w sklad przede wszystkim tkanki mózgu, obecnymi równiez w innych tkankach ludzi i zwierzat) przeksztalcajac je w priony zakazne. Uwaza sie, ze sa inne czynniki, które moga wspóldzialac w rozwoju BSE. Sa one obecnie intensywnie badane.
Nie udowodniona droga przenoszenia

Droga transmisji BSE ciagle nie jest w pelni udowodniona. Przypuszcza sie, ze bydlo moze zostac zakazone poprzez karmienie maczka miesno-kostna lub innymi produktami pochodzacymi z zakazonych zwierzat. Dotychczas nie wykluczono tez innych dróg zakazenia. Czestosc wystepowania BSE w Wielkiej Brytanii (gdzie ta choroba wystepuje najczesciej) systematycznie maleje od roku 1992, kiedy zanotowano szczyt zachorowan. W roku 1999 zarejestrowano 2300 przypadków. Ilosc ta zmniejszyla sie do 1443 w 2000r i 526 do wrzesnia 2001r. Znacznie mniejsze ilosci zachorowan stwierdzono w Austrii, Belgii, Czechach, Danii, Finlandii, Francji, Niemczech, Grecji, Wloszech, Irlandii, Japonii, Lichtensteinie, Luksemburgu, Holandii, Portugalii, Slowacji, Slowenii, Hiszpanii i Szwajcarii. W 2002r. stwierdzono 3 przypadki BSE w Polsce. Aktualne dane mozna znalezc na stronie internetowej www.oie.int

Jak dotychczas BSE stwierdzono tylko u bydla. Teoretycznie zagrozone sa równiez owce, ale zakazenie wystepowalo u nich tylko w warunkach eksperymentalnych podczas badan laboratoryjnych.
Czy BSE moze atakowac ludzi?

Aczkolwiek nie udowodniono bezposredniego zwiazku to jednak na podstawie wyników badan neurologicznych i cytologicznych uwaza sie, ze BSE u bydla i wariant choroby Creutzfeldta-Jakobsa (v-CJD) u ludzi moga byc powiazane.

Pierwszy przypadek wariantu choroby Creutzfeldta-Jakobsa stwierdzono w marcu 1996r w Wielkiej Brytanii. Podobnie jak BSE powoduje ona zmiany gabczaste z nastepowa degeneracja mózgu. Choroba ta jest nieuleczalna i zawsze konczy sie zgonem. Do lutego 2002r w Wielkiej Brytanii zanotowano 114 przypadków (108 potwierdzonych i 8 prawdopodobnych) wariantu choroby Creutzfeldta-Jakobsa. Ponadto wystapilo 5 potwierdzonych przypadków we Francji i 1 w Irlandii. Nastepne podejrzane przypadki stwierdzono we Francji i Wloszech.
Czynnik zakazny BSE nie zostal wykryty w miesie wolowym i mleku.

Pojecie "material ryzykowny" dotyczy tych czesci zabitego bydla, które najczesciej sa zarazone czynnikiem zakaznym BSE, to jest centralnego systemu nerwowego (mózgu), galek ocznych oraz czesci jelita grubego. Material ten jest obecnie skrupulatnie usuwany z lancucha pokarmowego. Czynnik BSE nie zostal wykryty w miesie oraz mleku. Dlatego eksperci Swiatowej Organizacji Zdrowia i Unii Europejskiej potwierdzili, ze mieso wolowe i mleko sa bezpieczne.

Chociaz obecnie nie mozna dokladnie przewidziec czestosci wystepowania wariantu choroby Creutzfeldta-Jakobsa u ludzi w przyszlosci, poniewaz okres wylegania choroby (czyli od zakazenia do powstania objawów) jest dlugi, to jednak ryzyko zarazenia sie choroba uwazane jest za bardzo niskie. Ryzyko to zostalo zmniejszone w wyniku nastepujacych dzialan: wprowadzenie scislych regulacji dotyczacych hodowli i uboju zwierzat, badania w kierunku BSE, wiek bydla poddawanemu ubojowi przeznaczonego do konsumpcji dla ludzi oraz usuwanie narzadów stanowiacych ryzyko zakazenia (materialów ryzykownych). Wiecej szczególowych wiadomosci na ten temat mozna znalezc na stronie internetowej www.eufic.org. Informacji na temat BSE mozna równiez szukac na stronie www.bsereview.org.uk.
Pismiennictwo

    * BSE and Beef. Food Standards Agency and the Consumers Association. June 2001
    * Brown, P. Bovine Spongiform encephalopathy and variant Creutzfeldt-Jakob disease. BMJ 2001; 322:841-844 (7 April)
    * Brown P, Will RG, Bradley R, Asher DM, Detwiler L. Bovine Spongiform encephalopathy and variant Creutzfeldt-Jakob disease: background, evolution and current concerns. Emerg Infect Dis 2001;7:6-16.
    * EU Commission. BSE "Vadermecum", 3rd Ed. (1998)
    * Institute of Food Science and Technology, UK. Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE) and Variant Creutzfeldt-Jakob Disease (vCJD) in humans., Parts 1 and 2. 2001. www.ifst.org

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 09/2002

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC