Jakie efekty wywołuje stosowanie diety niskotłuszczowej?
Ze względu na zwiększające się zagrożenie występowaniem otyłości ważne jest, aby przekazy kierowane do społeczeństwa były rzeczywiście skuteczne (1). Pięć współpracujących ze sobą europejskich centrów naukowych niedawno przeprowadziło badanie testujące hipotezę, czy obecne zalecenia dotyczące obniżenia wagi ciała rzeczywiście są skuteczne w warunkach realnego życia (2).
Obecnie podejmowane wysiłki na rzecz zwalczania otyłości skupiają się przede wszystkim na ograniczeniu w diecie spożycia tłuszczów. Produkty wysokotłuszczowe mają dużą gęstość energetyczną, co prowadzi do łatwego przejadania się. Jednak w tej teorii istnieją niespójności a znaczenie stosowania diety niskotłuszczowej w zapobieganiu i leczeniu otyłości jest przez niektórych kwestionowane. Niektóre wyniki badań wykazują, że stosowanie diety niskotłuszczowej prowadzi do obniżenia stężenia cholesterolu HDL („dobrego” cholesterolu) oraz podwyższenia stężenia triglicerydów, co w sumie może prowadzić do zwiększenia ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Jednak w innych badaniach wykazano poprawę profilu lipidowego przy stosowaniu takiej diety.
W celu rozwiązania tych problemów przeprowadzono badanie CARMEN ( Carbohydrate Ratio Management in European National diets), które było odbywało się w warunkach prowadzenia przez badanych realnego życia. Ośrodki naukowe z Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Hiszpanii zakwalifikowały do badania po 80 kobiet i mężczyzn z nadwagą. Zastosowano nowe podejście metodologiczne, aby badanie było prowadzone w warunkach jak najbardziej zbliżonych do warunków realistycznych, ale spożycie żywności było ściśle kontrolowane.
W każdym ośrodku utworzono mały sklepik oferujący wybór 100 – 150 produktów spożywczych o znanym składzie odżywczym. Wybory żywieniowe były ukierunkowane poprzez porady i zapisywane przy zastosowaniu skanera kodu paskowego, ale osoby biorące udział w badaniu nie musiały ograniczać ilości spożywanych produktów. Produkty, których nie dostarczał sklepik laboratoryjny, takie jak pieczywo, świeże owoce i warzywa oraz mięso, były nabywane w zwykłych sklepach i zapisywane w regularnych przedziałach czasowych.
Podczas 5-tygodniowego okresu dostosowania do warunków badania każda z badanych osób przyzwyczajała się do korzystania ze sklepiku laboratoryjnego i otrzymywała produkty spożywcze dostarczające ilości tłuszczów typowe dla średniego spożycia w każdym państwie uczestniczącym w badaniu. Następnie badani byli w sposób losowy przydzielani do 3 grup: grupy kontrolnej, która stosowała sposób żywienia o zwykłej zawartości tłuszczu, grupy, która otrzymywała dietę o niskiej zawartości tłuszczów i wysokiej zawartości cukrów prostych oraz grupę, która stosowała dietę z niską zawartością tłuszczów i wysoką zawartością skrobi. Badanie trwające 6 miesięcy ukończyło łącznie 316 osób.
U osób z grup badanych, które stosowały dietę z wysoką zawartością cukrów prostych i wysoką zawartością skrobi, doszło do obniżenia spożycia tłuszczu, średnio odpowiednio o 10% i 8%. W obu grupach stwierdzono znaczne obniżenie gęstości energetycznej stosowanych racji pokarmowych. W grupie stosującej dietę niskotłuszczową z wysokim spożyciem skrobi masa ciała obniżyła się średnio o 1,8 kg, a w grupie z dietą niskotłuszczową wysokocukrową – o 0,9 kg, podczas gdy grupa kontrolna przytyła, średnio o 0,8 kg. W obydwu grupach badanych uzyskano istotną statystycznie utratę masy ciała, średnio o 1,8 I 1,3 kg. Co ciekawe, nie stwierdzono istotnych zmian dotyczących stężenia cholesterolu i triglicerydów w tych grupach.
Badanie CARMEN wykazało, że przy stosowaniu diety niskotłuszczowej wysokoskrobiowej lub wysokocukrowej, bez ograniczania podaży jedzenia (jedzenie do zaspokojenia łaknienia) oraz przy prowadzeniu zwykłego trybu życia, u osób z umiarkowaną nadwagą udało się obniżyć wagę ciała bez pojawienia się objawów niepożądanych dotyczących profilu lipidowego. Wielkość zmniejszenia wagi ciała była umiarkowana, ale w kontekście całej populacji taki efekt może prowadzić do znaczącego zmniejszenia liczby osób otyłych, którzy mają zwiększone ryzyko wielu chorób. Profesor Saris z Instytutu Badań nad Żywieniem i Toksykologii w Maastricht (Holandia), a jednocześnie koordynator programu CARMEN uważa, że ograniczenie spożycia tłuszczu może raczej zapobiegać dalszemu tyciu a nie radykalnemu obniżeniu wagi ciała. Tak czy owak, zalecenie kierowane do społeczeństwa, aby ograniczać ilość spożywanych tłuszczów, należy uznać za potwierdzone i korzystne dla zdrowia. Te zalecenia nie mogą czekać na pełne potwierdzenie naukowe.
Piśmiennictwo
* World Health Organisation (1998) Obesity: preventing and managing the global epidemic. WHO; Geneva.
* Saris WHM Astrup A Prentice AM et al (2000) Randomised controlled trial of changes in dietary carbohydrate/fat ratio and simple vs complex carbohydrates on body weight and blood lipids: the CARMEN study. International Journal of Obesity.24; 1310-1318.
FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 05/2001
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC
