Kwasy omega-3 i omega-6 w organizmie

 

Zarówno kwasy tłuszczowe omega-3 (ω-3) jak i omega-6 (ω-6) to ważne składniki błon komórkowych i prekursory wielu innych substancji, w tym tak ważnych, jak związki chemiczne  wpływające na ciśnienie tętnicze krwi oraz odpowiedź zapalną organizmu. Istnieje coraz więcej danych, świadczących o znaczeniu kwasów tłuszczowych omega-3 w systemie ochrony przed wystąpieniem chorób układu krążenia na tle miażdżycy oraz o ich działaniu przeciwzapalnym, co może być istotne w odniesieniu do wielu chorób. Wzrasta też zainteresowanie znaczeniem kwasów omega-3 w zapobieganiu cukrzycy i niektórych chorób nowotworowych1.

 

Organizm ludzki jest zdolny do wytworzenia wszystkich kwasów tłuszczowych niezbędnych dla metabolizmu, poza dwoma: kwasu linolowego (LA) z grupy omega-6 oraz alfa-linolenowego (ALA) z grupy omega-3. Te dwa kwasy muszą być dostarczone z pożywieniem i dlatego nazywają się „niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (NNKT). Obydwa kwasy są niezbędne dla właściwego rozwoju i funkcjonowania organizmu, są też substratem dla wytwarzania innych kwasów tłuszczowych (np. kwas arachidonowy (AA) powstaje z LA). Jednak ich konwersja do takich kwasów linii omega-3, jak kwas eikozapentoinowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), przebiega w sposób ograniczony. Dlatego zaleca się dostarczanie tych kwasów bezpośrednio z pożywieniem. Kwasy ALA i LA znajdują się w olejach roślinnych. W większości olejów zawartość LA jest dużo wyższa niż zawartość ALA, poza olejem rzepakowym i olejem z orzechów włoskich, które są bardzo dobrym źródłem ALA. EPA i DHA znajdują się w olejach rybich (np. z łososia, makreli i śledzia). AA może być otrzymany ze źródeł zwierzęcych, np. z mięsa i żółtka.

 

Proporcje kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6

 

W organizmie ludzkim, LA i ALA podlegają przemianom metabolicznym z udziałem tego samego enzymu Δ6-desaturazy i konkurują o dostęp do tego enzymu. Jest to ważne dla zdrowia, ponieważ zbyt wysoka podaż LA zmniejsza ilość Δ6-desaturazy dostępnej dla metabolizmu ALA, co z kolei może zwiększyć ryzyko chorób układu krążenia na tle miażdżycy. Koncepcje te wspierają wyniki badań epidemiologicznych, które wskazują, że przez ostatnie 150 lat podaż kwasów omega-6 wzrastała, podczas gdy podaż kwasów omega-3 zmniejszyła się, a równolegle doszło do wzrostu częstości występowania choroby niedokrwiennej serca. Stąd wywodzi się pojęcie “idealnego” stosunku podaży kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3 w pożywieniu2.

 

Jednak nie udało się określić proporcji omega-3/omega-6, która byłaby związana ze zmniejszonym ryzykiem choroby serca, a obecnie niektórzy eksperci sugerują, że ta proporcja nie jest tak istotna – bardziej powinniśmy być zainteresowani absolutnym poziomem spożycia. Sprawozdanie z posiedzenia roboczego ekspertów w tej sprawie stwierdza, że zwiększenie podaży ALA, EPA i DHA w pożywieniu pozwoliłoby na osiągniecie pożądanego wzrost poziomów tych kwasów tłuszczowych w tkankach, podczas gdy obniżenie spożycia LA i AA nie jest niezbędne3. Ponadto skupienie się na wskaźniku omega-3/omega-6 nie pozwala na odróżnienie osób, których sposób żywienia jest prawidłowy oraz osób, których dieta cechuje się niedoborem obydwu tych kwasów.

 

Zalecane spożycie

 

Zalecane spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 różni się w poszczególnych państwach i wynosi od 0,5 do 2% całkowitej dostarczanej energii; zalecane spożycie ALA wynosi pomiędzy 0,6 a 1,2% energii albo 1-2 g/dziennie. W badaniach dotyczących spożycia różnych rodzajów tłuszczów stwierdzono, że dzienne spożycie ALA waha się od 0,6 g/dziennie (Francja i Grecja) do 2,5 g/dziennie (Islandia) u mężczyzn oraz od  0,5 g/dziennie (Francja) do 2,1 g/dziennie (Dania) u kobiet4. Uważa się, że w większości państw spożycie jest zbyt niskie, a zwiększenie spożycia produktów obfitujących w kwasy omega-3 byłoby korzystne. Można to osiągnąć na przykład poprzez spożywanie tłustych ryb raz lub dwa razy w tygodniu oraz od czasu do czasu zastępowanie oleju słonecznikowego olejem rzepakowym.

 

Budowa kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6

 

Około 90% tłuszczów pochodzących z pożywienia ma postać triglicerydów, które są zbudowane z kwasów tłuszczowych i glicerolu. Kwasy tłuszczowe składają się z łańcucha atomów węgla, z grupą metylową na jednym końcu łańcucha i grupą kwasową na drugim końcu. Każdy atom węgla wiąże pewną liczbę atomów wodoru - ich ilość przyłączona do każdego atomu węgla zależy od tego, czy mamy do czynienia z tłuszczem nasyconym czy nienasyconym. Nasycone kwasy tłuszczowe zawierają maksymalną możliwą ilość atomów wodoru, podczas gdy w nienasyconych kwasach tłuszczowych jest kilka atomów wodoru mniej i są one zastąpione podwójnymi wiązaniami między atomami węgla.

 

Tłuszcz jest nazywany “jednonienasyconym”, jeżeli istnieje jedno podwójne wiązanie, a “wielonienasyconym”, jeżeli istnieje dwa albo więcej podwójnych wiązań. Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są kwasami tłuszczowymi wielonienasyconymi (Ryc. 1): Różnica pomiędzy nimi polega na umiejscowieniu pierwszego podwójnego wiązania. W kwasach tłuszczowych omega-3 pierwsze podwójne wiązanie znajduje się przy trzecim atomie węgla, natomiast w kwasach omega-6 pierwsze podwójne wiązanie jest położone przy szóstym atomie węgla, licząc od końca z grupą metylową (oznaczonego jako omega).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



Więcej  informacji można znaleźć pod poniższym adresem:
Fakty dotyczące tłuszczów
www.eufic.org/article/pl/page/RARCHIVE/expid/23/
 
Pismiennictwo

   1. Lunn J and Theobald H. (2006) The health effects of dietary unsaturated fatty acids.  Nutrition Bulletin 31:178-224
   2. Simopoulos A. (2008) The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases. Experimental Biology and Medicine. Published online 11 April 2008. DOI:10.3181/0711-MR-311
   3. Stanley JC, Elsom RL, Calder PC, Griffin BA, Harris WS, Jebb SA, Lovegrove JA, Moore CS, Riemersma RA, Sanders TA. (2007) UK Food Standards Agency Workshop Report: the effects of the dietary n-6:n-3 fatty acid ratio on cardiovascular health. British Journal of Nutrition 98:1305-1310.
   4. Hulshof KF, van Erp-Baart MA, Anttolainen M, Becker W, Church SM, Couet C, Hermann-Kunz E, Kesteloot H, Leth T, Martins I, Moreiras O, Moschandreas J, Pizzoferrato L, Rimestad AH, Thorgeirsdottir H, van Amelsvoort JM, Aro A, Kafatos AG, Lanzmann-Petithory D, van Poppel G. (1999) Intake of fatty acids in Western Europe with emphasis on trans fatty acids: the TRANSFAIR study. European Journal of Clinical Nutrition 53:143-157

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 12/2008
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC