Żywność napromieniona

Napromienianie żywności bardzo powoli zdobywa akceptację w Europie, pomimo zaaprobowania jej przez międzynarodowych ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Wydaje się, że istota problemu polega na niedostatecznym przekazie informacji związanej z technologią napromieniania żywności oraz z korzyściami jakie może ona przynieść w aspekcie poprawy bezpieczeństwa żywności.
 
Technologia procesu napromieniania

Napromienianie polega na poddaniu żywności oddziaływaniu energii promieni gamma, promieni X bądź strumienia elektronów. Podczas napromieniania (radiacji) żywność nie ulega ogrzaniu, jak ma to miejsce w przypadku stosowania mikrofali, a ponadto zastosowane promienie nie ulegają zatrzymaniu w żywności. Napromienianie nie czyni żywności radioaktywną.
 
Bezpieczeństwo żywności

Główną korzyścią płynącą z napromieniania żywności jest zdolność promieni jonizujących do niszczenia szkodliwych bakterii i innych drobnoustrojów, które mogą być przyczyną zatruć pokarmowych. Ponadto napromienianie, w zależności od dostarczonej dawki promieniowania, może wywołać również inne efekty, takie jak zahamowanie kiełkowania, spowolnienie procesów dojrzewania a także pozwala na przedłużenie dopuszczalnego okresu przechowywania produktu (wydłuża jego trwałość). W innych produktach żywnościowych takich jak, kakao, kawa, zioła i przyprawy, napromienianie żywności pozwala na uzyskanie produktu wolnego od pozostałości substancji chemicznych, które powstają w różnych procesach, np. w czasie tzw. pestycyzacji. W przypadku żywności kruchej, takiej jak świeże owoce czy owoce morza, napromienianie może być stosowane w celu zniszczenia niebezpiecznych drobnoustrojów i hamowania procesów psucia się żywności, nie powodując naruszenia struktury żywności, co miałoby miejsce podczas ogrzewania. Badania wykazały, że napromienianie żywności nie powoduje znaczących strat składników odżywczych w żywności. Straty witamin są niewielkie i ilościowo zbliżone do strat, jakie powstają podczas innych metod utrwalających, takich jak konserwowanie i suszenie.
 
Regulacje prawne

Komisja FAO i WHO ds. Codex Alimentarius wspólnie z innymi organami ustawodawczymi określa zasady dotyczące napromieniania żywności oraz podstawowe procedury kontrolujące i regulujące ten proces. Na całym świecie ponad 40 państw zezwala na utrwalanie radiacyjne łącznie ponad 60 artykułów spożywczych.

W Europie wszelkie postanowienia dotyczące żywności i składników żywnościowych, które wystawione były na działanie promieni jonizujących, zawarte są w Dyrektywie Unii Europejskiej 1999/2/EC. Dotychczas, wśród wielu rodzajów produktów żywnościowych, tylko jedna kategoria produktów spożywczych - suszone zioła i przyprawy oraz suszone warzywa - znalazły się na liście produktów żywnościowych, które mogą być poddane radiacji. W Dyrektywie wyszczególnione są także źródła promieniowania jonizującego, dozwolony poziom napromieniania żywności oraz określony jest sposób znakowania napromienionej żywności. Określone są również warunki transportu żywności napromienionej.

W Europie napromienianie żywności nie jest powszechnie stosowane. Zostało przyznanych tylko kilka zezwoleń dotyczących napromieniania przypraw. W innych częściach świata promienie jonizujące są wykorzystywane w przypadku drobiu i produktów drobiowych w celu zniszczenia bakterii z rodz. Salmonella, Campylobacter i innych bakterii będących przyczyną zatruć pokarmowych. W USA promienie jonizujące zostały szeroko zastosowane do utrwalania czerwonego mięsa, a szczególnie do mięsa mielonego, w celu zmniejszenia zanieczyszczenia bakteriami z grupy coli E.coli 0157:H7, które są odpowiedzialne za wiele przypadków poważnych zatruć pokarmowych. Napromienianie może być także zastosowane do suszonych ziół i przypraw, niektórych owoców morza, owoców i warzyw, ziaren zbóż oraz gotowych potraw. Wszystkie produkty żywnościowe poddane działaniu promieni jonizujących muszą być odpowiednio oznakowane - "utrwalono radiacyjnie".
 
Zbędne obawy

Napromienianie żywności jest jedną z najbardziej wnikliwie i obszernie przebadanych metod utrwalania żywności, jednak zastosowanie tej metody w wielu częściach Europy budzi wiele kontrowersji i obaw. Niewystarczające upowszechnienie informacji odnośnie procesu technologicznego oraz korzyści płynących z napromieniania spowodowało pewne zamieszanie i nieporozumienia, a także ograniczenie zastosowania w Europie promieni jonizujących do utrwalania żywności.

Technologia ta jest bezpiecznym i wszechstronnym sposobem zapewnienia wysokiej jakości żywności i zmniejszenia strat żywności podczas jej przechowywania. Odpowiednie etykietowanie żywności poddanej działaniu promieni jonizujących pozwala konsumentom dokonać wyboru przy zakupie. Aby konsumenci mogli dokonywać świadomych wyborów, potrzebna jest korekta błędnego przekonania o szkodliwości napromieniania, a szczególnie o tym, że radiacja powoduje iż żywność staje się radioaktywna.
Należy spodziewać się, że działania edukacyjne, ścisłe przestrzeganie zasad procesu technologicznego oraz upowszechnienie wiarygodnych metod identyfikacji utrwalonych radiacyjnie artykułów spożywczych mogą sprawić, że ludzie nie będą stawiać znaku równości pomiędzy żywnością konserwowaną promieniowaniem jonizującym a żywnością radioaktywną.
 

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 11/2002

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC

przetwarzanie żywności