SAFE FOODS – współczesne podejście do analizy ryzyka związanego z bezpieczeństwem żywności
SafefoodKlasyczny model analizy ryzyka związanego z bezpieczeństwem żywności, opracowany w latach 90-tych, dzieli proces analizy ryzyka na trzy etapy: ocena ryzyka, zarządzanie ryzykiem i komunikacja ryzyka. Ale niektórzy eksperci uważają, że ten model, a co za tym idzie – praktyczne jego wykorzystanie, nie odpowiada dobrze na obawy konsumentów związane z bezpieczeństwem żywności.
Projekt SAFE FOODS
SAFE FOODS jest projektem finansowanym przez Wspólnotę Europejską i realizowanym od kwietnia 2004 r. do czerwca 2008 r. przez 37 ośrodków, w tym wiodące europejskie instytuty badawcze zajmujące się żywnością, uniwersytety, organizacje krajowe i międzynarodowe oraz partnerów z Afryki Południowej i Chin. W ramach projektu wypracowano całościowe podejście do problemu bezpieczeństwa żywności, odpowiadające bezpośrednio na obawy wyrażane przez konsumentów.
W projekcie SAFE FOODS dokonano identyfikacji obaw konsumentów związanych z bezpieczeństwem żywności, opracowano skuteczny sposób klasyfikacji tych obaw, oraz podjęto prace nad sposobami efektywnego wykorzystania dostępnych obecnie metod (dotyczących np. technologii żywności, wywiadów konsumenckich, regulacji prawnych), aby lepiej odpowiadać na potrzeby konsumentów.
Przeprowadzono wielodyscyplinarną analizę, w jaki sposób mogą potencjalnie ewoluować różne aspekty procesu analizy ryzyka, począwszy od naukowej oceny ryzyka aż po komunikację ryzyka konsumentom. Kluczowe znaczenie dla optymalizacji tego procesu może mieć przełożenie istniejących rozwiązań krajowych na poziom pan-europejski i światowy.
Przeniesienie rozwiązań krajowych na poziom międzynarodowy
Podczas realizacji projektu utworzono bazę danych, zawierającą informacje o 400 ekspertach z zakresu bezpieczeństwa żywności pracujących w 260 instytucjach w 35 państwach. Rządy i odpowiednie służby mogą wykorzystywać tę bazę do prostego odszukania odpowiednich ekspertów.
Zespół realizatorów projektu SAFE FOODS opracował internetowy punkt wymiany informacji, w którym jego zarejestrowani członkowie mogą wymieniać swoje doświadczenia dotyczące bieżących tematów związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa żywności. Dzięki temu identyfikacja ryzyka ulegnie poprawie, ponieważ w tym procesie będzie uczestniczyć ponad 300 jednostek krajowych i europejskich zajmujących się problemami związanymi z bezpieczeństwem żywności. Chociaż wspomniana powyżej baza danych jest dopiero tworzona, to chęć uczestniczenia w niej wyraziło wiele organizacji krajowych i międzynarodowych.
Apfelstrudel = tarte aux pommes = jabłecznik?
Poszczególne państwa zbierają dane dotyczące spożycia żywności oraz zawartości w niej zanieczyszczeń i toksyn, ale porównywanie danych pochodzących z różnych państw jest trudne, ponieważ w każdym z nich pobieranie próbek i kodowanie są odmienne. SAFE FOODS proponuje przezwyciężenie tych trudności przy zastosowaniu zharmonizowanego systemu kodowania żywności opracowanego przez Kodeks Żywnościowy, który złożone produkty (np. placek jabłkowy) dzieli na surowce (w tym przypadku – jabłka, mąka, cukier, masło). Ponowne kodowanie w tym systemie danych z poszczególnych krajów pozwala do dokonywanie symulacji, która ujawnia, czy różnice danych pochodzących z poszczególnych państw zależą od zróżnicowanego spożycia czy metodologii zbierania danych.
Modernizacja techniki oceny ryzyka
W projekcie SAFE FOODS dokonano próby ujednolicenia współcześnie stosowanych technik, aby móc maksymalnie wykorzystać dostępne dane. Poddano na przykład analizie skład ziemniaków i kukurydzy wykorzystując innowacyjną technikę nazwaną „omics”. Pozwala ona na dokonanie bezprecedensowej analizy składu roślin poprzez jednoczesne oznaczenie tysięcy parametrów (w tym genów, rodzajów białek i metabolitów). Wykorzystując tę technikę naukowcy mogą ocenić, czy wprowadzenie do ziarna kukurydzy nowego genu nie zmienia w sposób niezamierzony jego składu, a zatem osoby zarządzające ryzykiem mogą uzyskać informację, w jaki sposób zmiany dotyczące sposobu uprawy roślin wpływają na zmiany wartości odżywczej żywności (np. żywność produkowana z wykorzystaniem nanotechnologii, żywność genetycznie modyfikowana, żywność produkowana ekologicznie).
Poprawa komunikacji ryzyka
W ramach projektu SAFE FOODS prowadzono również badania konsumenckie, które miały wyjaśnić, jak można poprawić komunikację ryzyka. Wykazano, że przekazywane informacje dotyczące ryzyka powinny być dopasowane do potrzeb konsumentów i że informacje o niepewności i zmienności ryzyka powinny być przekazywane jako element całościowej, skoordynowanej informacji dotyczącej ryzyka związanego z żywnością. Realizatorzy projektu zalecają zatem, aby komunikacja o ryzyku związanym z żywnością uwzględniała przepisy prawa, stosowane środki zapobiegawcze, egzekwowanie prawa i doświadczenie osób kierujących zarządzaniem ryzykiem.
Modernizacja modelu analizy ryzyka związanego z żywnością
Wielu praktyków przyznaje, że klasyczny model analizy ryzyka jest nadal odpowiedni dla podejmowania większości rutynowych decyzji dotyczących kwestii nie budzących kontrowersji. Jednak w przypadku problemów kontrowersyjnych powinny one być rozpatrywane w szerszym niż dotychczas kontekście. Projekt SAFE FOODS określa najlepsze praktyczne zalecenia, które modyfikują klasyczny model analizy ryzyka w celu poprawy jakości procesu analizy ryzyka.
Niektóre zalecenia, takie jak włączenie stron zainteresowanych ( w tym przemysłu) do procesu analizy ryzyka, są już obecnie częściowo wdrożone. Komisja Europejska utworzyła Grupę Doradczą ds. Łańcucha Pokarmowego, Zdrowia Zwierząt i Roślin oraz Grupę Dialogu z Interesariuszami. Z kolei Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności powołał specjalną Platformę Konsultacyjną.
Nadal pozostaje wiele kwestii wymagających dalszych działań, na przykład opracowanie przewodnika technicznego jak i kiedy stosować technologię „omics” oraz opracowanie programu szkoleń, jak wykorzystywać wyniki analiz żywności do podejmowania decyzji dotyczących bezpieczeństwa żywności.
Chociaż projekt SAFE FOODS został zakończony, to wypracowane przezeń metody działania będą dopiero wprowadzane w życie i rozwijane.
Piśmiennictwo: Promoting Food Safety through a New Integrated Risk Analysis Approach (SAFE FOODS). European Commission Sixth Framework Programme Contract n° FOOD-CT-2004-506446
Więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej: www.safefoods.nl
FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 05/2008
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC
