Ocena bezpieczeństwa stosowania substancji dodatkowych do żywności w Unii Europejskiej
Wszystkie dodatki do żywności musza mieć nie tylko udowodnione korzystne działanie, ale również przejść staranną i rygorystyczną ocenę bezpieczeństwa, zanim zostaną dopuszczone do stosowania. W Unii Europejskiej wszystkie substancje dodatkowe są oceniane przez Komitet Naukowy ds. Żywności EU (Scientific Committee on Food –SCF), zanim mogą być zastosowane w produktach spożywczych.
Ocena jest oparta na przeglądzie wszystkich istniejących danych toksykologicznych, w tym obserwacji u ludzi i na modelu zwierzęcym. Na podstawie badań eksperymentalnych u zwierząt polegających na karmieniu ich przez całe życie a nawet badaniach wielopokoleniowych, określa się maksymalną dawkę substancji dodatkowej, która może być stosowana bez wywołania efektu toksycznego, tzw. NOEL ('no-observed-adverse-effect level’). Dla dodatkowego zabezpieczenia poziom NOEL jest dzielony przez 100 dla uwzględnienia możliwych różnic dotyczących metabolizmu zwierząt i ludzi oraz zmienności międzyosobniczej pomiędzy ludźmi. Otrzymuje się w ten sposób wartość nazywaną ADI (Akceptowane Dzienne Spożycie - 'Acceptable Daily Intake'), która daje odpowiedni margines bezpieczeństwa i odnosi się do ilości substancji dodatkowej, która może być spożyta dziennie w porcji żywieniowej w ciągu całego życia, bez powodowania ryzyka dla zdrowia.
Porównania spożycia z żywnością I ADI
Komitet naukowy ds. Żywności zachęca do stosowania jak najmniejszych ilości substancji dodatkowych w żywności, uwzględniających potrzeby technologiczne i korzyści dla konsumenta. Aby mieć pewność, że ludzie nie będą przekraczać poziomu ADI spożywając duże ilości danego produktu spożywczego lub wielu produktów zawierających tę samą substancję dodatkową, prawodawstwo UE wymaga przeprowadzenia badań dotyczących spożycia, które uwzględniają ewentualne zmiany poziomu spożycia. Wartość ADI może być wtedy porównana do ‘średniego’ i ‘najwyższego’ spożycia ocenionego dla całej populacji lub w jej poszczególnych podgrupach. Upewniwszy się, że przy przyjęciu tych ilości pożywania poziom AFI nie jest przekroczony, warto jeszcze przekonać się, czy pomimo wszystko nie ma powodów do obaw. Jeżeli dobowe spożycie tylko okazjonalnie przekracza poziom ADI, to jest mało prawdopodobne, że może to spowodować jakąś szkodę z powodu uwzględnionego dużego marginesu bezpieczeństwa. Jednak, jeśli dane dotyczące spożycia wskazują, że ADI może być regularnie przekraczane przez określone grupy populacyjne, Komitet Naukowy może uznać za niezbędne obniżenie dopuszczalnej ilości w produktach spożywczych lub zmniejszyć zakres produktów , do których ten składnik może być dodawany.
Prawodawstwo UE
W oparciu o ocenę bezpieczeństwa przeprowadzoną przez Komitet Naukowy, w Unii Europejskiej przyjęto w 1988 r. Dyrektywę dotyczącą dodatków do żywności, z której wywodzą się bardziej szczegółowe zapisy prawne. Na przykład w latach 1994 i 1995 przyjęto trzy kolejne Dyrektywy, które znane są pod skróconymi nazwami Dyrektyw dotyczących substancji dodatkowych do żywności - „słodziki”, „substancje nadające kolor” i „różne substancje”. Zawierają one listę dozwolonych substancji dodatkowych (12 substancji intensywnie słodzących, 43 nadających kolor i 280 innych dodatków). Komisja Europejska ustaliła również zasady dotyczące kryteriów czystości dla składników dodatkowych, ogólne lub specyficzne kategorie żywności, do której każda substancja dodatkowa może być stosowana, oraz o ile było to niezbędne, podała maksymalne poziomy dozwolone do stosowania.
Na skalę całego świata problemem dotyczącym substancji dodatkowych zajął się Kodeks Żywieniowy, wspólne przedsięwzięcie WHO i FAO, który opracował nowe „Ogólne Standardy dla Substancji Dodatkowych”, które mają być pomocne w opracowaniu zharmonizowanych, użytecznych i niekwestionowanych standardów stosowanych w handlu światowym. Są tam zawarte tylko te składniki dodatkowe, które zostały pozytywnie ocenione przez Wspólny Komitet Ekspertów FAO i WHO. Substancje dodatkowe, które znalazły się w „Ogólnych Standardach” zostały pogrupowane do 23 dużych klas funkcjonalnych przy zastosowaniu nowego Międzynarodowego Systemu Numeracji (International Numbering System – INS), podobnego do systemu numeracji E stosowanego w UE.
Dzięki ścisłym regulacjom prawnym i starannemu testowaniu, substancje dodatkowe są bezpiecznym składnikiem naszego pożywienia i biorą udział w rozwoju rynku żywnościowego w Europie i na całym świecie.
Piśmiennictwo:
* European Parliament and Council Directive 94/35/EC of 30 June 1994 on sweeteners for use in foodstuffs. Official Journal of the European Communities L237, 10.9.94, 3-12
* European Parliament and Council Directive 94/36/EC of 30 June 1994 on colours for use in foodstuffs. Official Journal of the European Communities L237, 10.9.94, 13-29
* European Parliament and Council Directive 95/2/EC of 20 February 1995 on food additives other than colours or sweeteners. Official Journal of the European Communities L61, 18.3.95, 1-40
* Principles for the Safety Assessment of Food Additives and Contaminants in Food. Environmental Health Criteria 70. International Programme on Chemical Safety (IPCS) in cooperation with the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA). World Health Organisation, Geneva, 1987
Strony internetowe:
* Codex Alimentarius Commission
http://www.codexalimentarius.net/web/index_en.jsp
* Joint Expert Group on Food Additives (JECFA)
http://www.fao.org/ag/agn/agns//jecfa_index_en.asp
* Scientific Committee on Food
http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/index_en.html
FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 05/2001
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC
