Różne punkty widzenia na żywność genetycznie modyfikowaną
Na całym świecie gwałtownie rośnie produkcja i konsumpcja zbóż genetycznie modyfikowanych (GM). Europa jest tu wyjątkiem – jedynie w Hiszpanii na areale 58 tys. hektarów uprawia się niewrażliwą na szkodniki genetycznie modyfikowaną kukurydzę.
Publiczna debata, jaka ma miejsce w Europie, pokazuje, że w aspekcie technologii produktów spożywczych rygorystyczna kontrola bezpieczeństwa jest niezbędna ale niewystarczająca dla osiągnięcia publicznej akceptacji. Wielu ekspertów zgadza się z twierdzeniem, iż dostępne obecnie zboża GM są równie bezpieczne jak zboża konwencjonalne. Niektórzy krytycy zgłaszają pewne wątpliwości związane z możliwością wystąpienia działań niepożądanych. Z kolei inni fachowcy zajmują pryncypialną postawę, uważając, że ludzkość nie powinna igrać z materiałem genetycznym. Identyfikacja warunków wstępnych, które powinny spełniać produkty biotechnologii rolnej, aby mogły być powszechnie zaakceptowane, jest zadaniem bardzo trudnym.
Zadanie to podejmuje finansowany przez Komisję Europejską program badawczy nazwany ENTRANSFOOD skupiający przedstawicieli naukowców, prawodawców, producentów żywności, przedstawicieli przedsiębiorstw zajmujących się obrotem żywnością oraz grupy konsumenckie. Partnerzy pochodzą z wielu państw europejskich. Główne wnioski wynikające z realizacji tego programu są przedstawione poniżej.
Ocena bezpieczeństwa
Konsorcjum wypracowało system oceny bezpieczeństwa żywności pochodzącej ze zbóż GM uwzględniający specyficzne cechy modyfikowanych zbóż. Stwierdzono, że w przypadku zbóż GM niepewność dotycząca ich bezpieczeństwa jest podobna jak w przypadku innych produktów pochodzenia roślinnego. Należy spodziewać się, że na lepsze rozumienie wpływu żywności na nasze zdrowie pozwolą nowe, właśnie opracowywane metody molekularne.
Transfer genów
Grupa ENTRANSFOOD zaleca dokonywanie oceny wymiany genów pomiędzy gatunkami za pomocą porównywania ryzyka transferu zmodyfikowanych genów zbóż GM do mikrobów oraz do komórek ludzkich w stosunku do ryzyka podobnego zdarzenia mającego miejsce naturalnie w przyrodzie. Wymiana genów pomiędzy różnymi organizmami jest spotykana bardzo często w przyrodzie i uważa się ją za istotny element ewolucji gatunków. Wymiana DNA pomiędzy organizmami wcale nie musi być szkodliwa, ponieważ DNA nie jest substancją toksyczną. Dlatego ocena ryzyka powinna skupiać się na dwu czynnikach: po pierwsze na funkcji, jaką spełnia DNA w komórce, która otrzymała nowy materiał genetyczny oraz, po drugie, czy komórka otrzymująca nowe DNA może zdobyć ten sam gen ze źródeł innych niż zboża GM.
Aspekty legislacyjne i społeczne
Zaufanie konsumenta ma podstawowe znaczenie. Konsorcjum podkreśliło, że niezbędne jest znakowanie produktów spożywczych zawierających zboża GM, co pozwoli na zaspokojenie niepokoju obywateli. Konsorcjum wskazało jednak na pewne trudności dotyczące wdrożenia wspólnotowych warunków dotyczących znakowania. Na przykład, trudno będzie osiągnąć zgodzę międzynarodową dotyczącą standardów znakowania i pochodzenia produktów spożywczych zawierających zboża GM, ponieważ na obszarze Wspólnoty Europejskiej żywność bez ograniczeń przekracza granice państw.
Podsumowanie
Wyniki badania ENTRANSFOOD jeszcze raz ukazują, jak ważna jest wspólna platforma dyskusji, obejmująca uczestników mających różne punkty widzenia na problem nowych technologii spożywczych. Badanie pozwoliło również na uszeregowanie podstawowych problemów związanych z korzyściami i zagrożeniami związanymi z nowymi metodami produkcji żywności.
Następcą badania ENTRANSFOOD jest projekt nazwany SAFEFOODS, który rozpoczął się w 2004 r. Ma on na celu opracowanie porównawczych metod oceny różnych technologii agro-spożywczych. W tym projekcie zboża GM są częścią szerszej dyskusji obejmującej ocenę alternatywnych sposobów produkcji żywności. Naczelnym zadaniem obu programów jest zapewnienie konsumentom dobrych wyborów żywieniowych dokonywanych na podstawie otrzymanej rzetelnej wiedzy.
Piśmiennictwo:
* Kuiper, H. A., Kleter, G. A., Konig, A., Hammes, W. P., Knudsen, I. (Eds.). 2004. Safety Assessment, Detection and Traceability, and Societal Aspects of Genetically Modified Foods. European Network on Safety Assessment of Genetically Modified Food Crops (ENTRANSFOOD). Food and Chemical Toxicology 42(7, special issue): 1043-1202.
* www.safefoods.nl
FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 10/2004
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC
