Sposób żywienia a starzejące się społeczeństwo – znaczenie witaminy D dla zdrowych kości

Obecnie w Europie osoby w starszym wieku stanowią około 20% populacji a przypuszcza się, że w roku 2020 odsetek ten wzrośnie do 25%. Najbardziej dramatyczne zmiany demograficzne dotyczą grupy w najstarszym wieku (powyżej 8o roku życia). Za wzrost przewidywanego okresu życia odpowiada wiele czynników, w tym również czynniki żywieniowe. Zmiany te, dotyczące całego świata, wzbudziły zrozumiałe zainteresowanie procesem starzenia się organizmu u wielu badaczy, pracowników administracji oraz przemysłu.

Podczas seminarium zorganizowanego w listopadzie 2005 r. przez Komisję Europejską, naukowcy przedstawili raport z badań poświęconych znaczenia żywienia w procesie starzenia się organizmu przeprowadzonych w celu zidentyfikowania zaleceń dla ochrony zdrowia i wykrycia priorytetów dla przyszłych badań.

Żywienie i procesy starzenia się były jednym z tematów priorytetowych w Piątym Europejskim Programie Ramowym. W ramach Programu realizowano 10 projektów badawczych w tej dziedzinie. Warto wymienić kilka spośród tych tematów:

    * Sposób żywienia a prewencja choroby Alzheimera (LIPIDIET),
    * Żywność funkcjonalna dla starzejącej się populacji (CROWNALIFE), oraz
    * Witamina D a zdrowe kości (OPTIFORD).

W niniejszym artykule zajmiemy się związkiem pomiędzy witaminą D a zdrowiem kości oraz celami projektu badawczego OPTIFORD. 

Czynniki żywieniowe

Coraz dłuższe przeciętne życie ludzkie powoduje, że zaobserwowano znaczny wzrost częstości występowania osteoporozy. Osteoporoza jest chorobą cechującą się niską masą kości oraz zanikiem tkanki kostnej. Prowadzi to do zwiększenia  łamliwości i ryzyka złamań kości, zwłaszcza kości udowej, kości nadgarstka i kręgów kręgosłupa.

Na ryzyko wystąpienia osteoporozy wpływa wiele czynników, w tym nieprawidłowy sposób żywienia, niezdolność organizmu do zaadaptowania się do niskiego spożycia wapnia, niska aktywność fizyczna, niewielki stopień ekspozycji na światło słoneczne oraz niskie stężenie lub brak hormonów płciowych żeńskich lub męskich. Chociaż osteoporoza rzadziej występuje u mężczyzn niż u kobiet, również mężczyźni mogą znaleźć się w grupie wysokiego ryzyka tej choroby. W konsekwencji mężczyźni są często nieświadomi możliwości zastosowania metod zapobiegawczych, które mogą ich uchronić przed zachorowaniem. Znanym żywieniowym czynnikiem ryzyka wystąpienia osteoporozy jest niedostateczne spożycie wapnia, ale w wielu przypadkach znaczenie ma również niedobór witaminy D. Przy niedostatecznym zaopatrywaniu organizmu w witaminę D, zmniejsza się jego zdolność do wykorzystania wapnia, co wpływa na rozwój osteoporozy.

Witamina D a zdrowie kości

Witamina D należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczu. Jest niezbędna dla zdrowia kości. Sprzyja efektywnemu wykorzystaniu wapnia przez organizm. Z kolei wapń jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, wzrostu kości oraz utrzymania prawidłowej gęstości kości.

Witamina D może być dostarczona do organizmu z pożywieniem, ale również poprzez ekspozycję na światło słoneczne. To właśnie ekspozycja na słońce (a dokładnie fale ultrafioletowe B – UVB) jest podstawowym źródłem witaminy D dla organizmu. Jednak istnieją czynniki upośledzające możliwości wykorzystania fotonów światła słonecznego dla syntezy witaminy D w skórze, a do tych czynników zalicza się porę roku, szerokość geograficzną, porę dnia, obecność smogu oraz wiek. Na przykład osoby żyjące na wysokich szerokościach geograficznych (powyżej 40-go równoleżnika północnego lub południowego) w czasie zimy nie otrzymują odpowiedniej dawki promieni UVB dla funkcjonowania prawidłowej syntezy skórnej witaminy D. Możliwości syntezy witaminy D w skórze wyraźnie zmniejszają się wraz z wiekiem.

Witamina D jest obecna naturalnie w wielu produktach spożywczych – najlepszym jej źródłem są ryby morskie, takie jak łosoś, makrele i sardynki. Jest ona obecna również w ograniczonej ilości produktów fortyfikowanych. Niektóre państwa europejskie stosują wzbogacanie w witaminę D margaryny i niektórych produktów zbożowych.

Projekt OPTIFORD

Celem projektu OPTIFORD, realizowanego przez zespoły badawcze pięciu państw europejskich, jest poprawa zaopatrzenia dużych grup populacyjnych, takich jak ludzie w starszym wieku, w witaminę D. Poprzez lepsze zaopatrzenie w witaminę D można spodziewać się obniżenia częstości występowania osteoporozy. Szuka się odpowiedzi na pytanie, czy wzbogacanie pieczywa w witaminę D jest możliwą do zrealizowania strategią dla poprawy stanu zaopatrzenia w witaminę D dużych grup populacyjnych (np. ludzi starych) w Europie oraz zamierza się ustalić, jaki poziom wzbogacania powinien być zastosowany. Ważnym celem jest również wzbogacenie bazy danych naukowych wspierających zalecenie spożywania witaminy D jako składnika odżywczego. Wstępne wyniki badań wskazują, że wszystkie wymienione cele będą możliwe do zrealizowania.

Piśmiennictwo:

    * Optiford Project www.optiford.org
    * European Research
    * World Health Organization: Active Ageing: A Policy Framework Report of the Noncommunicable Disease Prevention and Health Promotion Department: Ageing and Life Course: www.who.int/hpr/ageing
    * Holick, M.F. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr 2004; 80 (suppl): 1678S-1688S.
    * New, S.A. Exercise, bone and nutrition Proceedings of the Nutrition Society (2001), 60, 265 – 274.

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 04/2005

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC

Witaminy, minerały