Jak pokonywać przeszkody dotyczące prozdrowotnych wyborów żywieniowych i aktywności fizycznej u małych dzieci?
Ważnymi przeszkodami dla zapewnienia dzieciom prawidłowego sposobu żywienia jest brak pieniędzy u rodziców, brak czasu na przygotowanie potraw oraz brak właściwej motywacji. Z kolei przeszkody stojące przed stosowaniem większej aktywności fizycznej to brak urządzeń do uprawiania sportu, nietolerancyjni sąsiedzi oraz brak własnego ogrodu. Takie spostrzeżenia wynikają z realizacji europejskiego badania IDEFICS (Identification and Prevention of Dietary- and Lifestyle-Induced Health Effects in Children and Infants).
Badanie IDEFICS jako element zapobiegania otyłości u dzieci w Europie
Otyłość u dzieci, wraz pochodnymi problemami zdrowotnymi, jest w Europie zjawiskiem narastającym. Dlatego badanie IDEFICS ma na celu dostarczyć wiedzy na temat czynników żywieniowych, środowiska społecznego oraz stylu życia, które wpływają na stan zdrowia dzieci w Europie. Zdobyta wiedza będzie wykorzystana do opracowania, wdrożenia i oceny skuteczności działań interwencyjnych, podejmowanych w celu zmniejszenia częstości występowania chorób dietozależnych i szerzej – zależnych od trybu życia.
Część badania IDEFICS polegała na badaniu czynników, które wpływają na sposób żywienia u dzieci ich aktywność fizyczną. Tę część badania prowadzono w ośmiu krajach, a grupą badaną były dzieci i ich rodzice. Badana grupa składała się z:
* 155 dzieci w wieku 6-8 lat (81 chłopców i 74 dziewcząt)
- tę grupę podzielona na 20 grupek po 5 – 17 uczestników
* 106 rodziców dzieci w wieku 2-4 lata i 83 rodziców dzieci w wieku 6-8 lat (28 mężczyzn i 161 kobiet)
- tę grupę podzielono na 36 grupek składających się z 5 – 12 uczestników.
Bariery dotyczące prozdrowotnego sposobu żywienia
Wśród czynników, które są przeszkodami w prawidłowym sposobie żywienia dzieci wymieniano brak czasu na przygotowywanie posiłków, niedostatek pieniędzy, ograniczona motywacja, mała ilość czasu spędzana wspólnie z dziećmi (co utrudnia kontrolę nad ich sposobem żywienia), udział dziadków zakłócających prawidłowy sposób żywienia oraz szeroka dostępność wysokoenergetycznych produktów spożywczych. W rodzinach o niskich dochodach prawdopodobieństwo stosowania mniej zdrowego sposobu żywienia jest wyższe, a na zakupy w większym stopniu wpływa cena i preferencje smakowe u dzieci. W tych rodzinach zasady dotyczące sposobu żywienia dzieci są mniej dokładnie określone. Pomiędzy poszczególnymi państwami istnieją duże różnice dotyczące żywienia dzieci w szkołach. W Szwecji istnieją jasno określone i ściśle przestrzegane reguły – wszystkie dzieci otrzymują w szkole pożywne posiłki a zasady stosowania automatów wydających produkty spożywczy są uporządkowane. Natomiast w innych państwach często nie istnieją jasne reguły postępowania. Zazwyczaj w szkołach nie jest prowadzona edukacja żywieniowa (za wyjątkiem Belgii i Hiszpanii) i nie ułatwia się dzieciom dostępności do owoców.
Bariery dotyczące aktywności fizycznej
Do często spotykanych barier środowiskowych należy brak odpowiedniego oprzyrządowania, w tym brak boisk szkolnych, sal gimnastycznych, pływalń, przestrzeni zieleni miejskiej czy ścieżek rowerowych oraz problemów dotyczących bezpieczeństwa, takich jak duży ruch uliczny, gangi młodzieżowe, brak prawidłowej sygnalizacji świateł ruchu drogowego oraz zły stan ścieżek rowerowych. Warunki panujące w szkołach, chociaż różnią się w poszczególnych państwach, również nie są optymalne, ze względu na krótkie przerwy międzylekcyjne i brak przestrzeni do gier.
Do niskiego poziomu aktywności fizycznej przyczynia się również brak zorganizowanych zajęć dla młodszych dzieci oraz brak organizacji sportowych. Dla rodzin o niskich dochodach istotną przeszkodą jest koszt uprawiania sportu w klubach sportowych, chociaż rodzice chętnie widzieliby udział ich dzieci w zorganizowanych zajęciach w bezpiecznych warunkach. Zazwyczaj dzieci były bardziej aktywne podczas wiosny i lata.
Pokonywanie przeszkód
Rodzice najczęściej uważają, że szkoła jest ważnym miejscem dla wdrożenia prozdrowotnego sposobu żywienia i prawidłowego stylu życia. Jest to spowodowane faktem, iż dzieci spędzają dużo czasu w szkole. Zatem edukacja żywieniowa powinna być wdrażana w szkole, ponieważ mogą nią być objęte dzieci pochodzące z wszystkich grup społecznych. Ważne jest również wypracowanie, przy aprobacie rodziców, spójnych zasad dotyczących żywienia dzieci w szkole. Współudział rodziców jest ważny, ponieważ pragną oni być bardziej świadomi swej odpowiedzialności za poprawę sposobu żywienia i stylu życia dzieci.
Pomocne dla zwiększenia aktywności fizycznej u dzieci będą zmiany dotyczące środowiska, na przykład tworzenie w miastach stref bez ruchu kołowego lub budowa bezpiecznych ulic z chodnikami dla pieszych i ścieżkami dla rowerzystów. Wdrożenie zorganizowanych form aktywności fizycznej dla dzieci nie tylko uchroni je przed siedzącym trybem życia, ale również oddali od wielu kłopotów, zwłaszcza w przypadku rodzin o niskich dochodach. Szkoła powinna dysponować sprzętem sportowym oraz posiadać odpowiednie zaplecze organizacyjne. Na przykład powinna organizować aktywność fizyczną podczas przerw międzylekcyjnych, organizować zajęcia po lekcjach oraz motywować nauczycieli do aktywnej postawy w tym zakresie. W Szwecji szkoły już obecnie oferują takie możliwości dla młodszych dzieci podczas zajęć szkolnych poza lekcjami, natomiast na Węgrzech szkoły udostępniają swoje boiska dla uprawiania sportu przez całe rodziny. Aktywność fizyczna podejmowana wspólnie rodzicami mocno motywuje dzieci do wyjścia na podwórko i uprawiania sportu.
Kontynuacja badania IDEFICS
Uzyskane dotychczas wyniki zostały wykorzystane do opracowania strategii interwencji dotyczących zmiany sposobu żywienia i aktywności fizycznej. Centralnym elementem tych interwencji jest szkoła i przedszkole. Interwencja żywieniowa będzie obejmować działania edukacyjne oraz trening przyrządzania potraw i nabywania umiejętności dokonywania zakupów żywnościowych. W przypadku interwencji dotyczącej aktywności fizycznej, niezbędne będzie wdrożenie kompleksowych działań oraz dokonanie takich zmian środowiska dzieci, które zachęcają do aktywności fizycznej w szkole oraz w środowisku rodzinnym. Częścią programów interwencyjnych powinna być poprawa bezpieczeństwa dzieci w sąsiedztwie domu, oraz działania długofalowe, jak zwiększenie ilości boisk i parków, czy organizacja festynów rodzinnych. Takie działania powinny być częścią programów rozwoju społeczności i powinny być omawiane z liderami tych społeczności. Ważnym elementem sprzyjającym poprawie sposobu żywienia i aktywności fizycznej dzieci jest wreszcie prozdrowotny styl życia prowadzony przez rodziców, sprzyjający aktywności fizycznej i dostępności zdrowego pożywienia.
Więcej informacji można znaleźć pod adresem: www.ideficsstudy.eu
Piśmiennictwo
1. Ahrens W, Bammann K, de Henauw S, Halford J, Palou A, Pigeot I, Siani A, Sjostrom M. (2006) Understanding and preventing childhood obesity and related disorders—IDEFICS: A European multilevel epidemiological approach. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 16(4):302-308.
2. Identification and prevention of Dietary- and lifestyle-induced health EFfects In Children and infantS (IDEFICS). European Commission Sixth Framework Programme. Contract n° 016181 (FOOD) http://www.ideficsstudy.eu
3. Haerens L, De Bourdeaudhuij I, Barba G, Eiben G, Fernandez J, Hebestreit A, Konstabel K, Kovács É, Lasn H, Regber S, Shiakou M, De Henauw S, on behalf of the IDEFICS consortium (in press). Developing the IDEFICS community based intervention program to enhance eating behaviors in 2-8 year old children: findings from focus groups with children and parents. Health Education Research.
4. Haerens L, De Bourdeaudhuij I, Eiben G, Barba G, Bel S, Keimer K, Kovács E, Lasn H, Regber S, Shiakou M, Maes L on behalf of the IDEFICS consortium (submitted). Formative research to develop the IDEFICS physical activity intervention component: findings from focus groups with children and parents. IJBNPA
5. EUFIC Food Today n°58 (May 2007) Learning Healthy Living – Development of a European Prevention Strategy. /article/en/artid/Learn-healthy-living-european-intervention-strategy/
FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 07/2008
źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC
