Czas na walkę z otyłością u dzieci

Częstość występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci w Europie ciągle narasta. Dlatego niezbędna staje się podjęcie skutecznych działań zapobiegawczych. Obecnie prowadzone są intensywne dyskusje, jakie powinny być to działania i kiedy należy je wdrażać. W artykule przedstawiono rozważania na ten temat.
 
Rodzaje interwencji

Trzy aspekty życia dzieci decydują o środowiskowych czynnikach sprzyjających lub niesprzyjających występowaniu otyłości. Są to: sposób żywienia, poziom aktywności fizycznej oraz nasilenie siedzącego trybu życia, o którym decyduje liczba godzin spędzonych przed telewizorem i komputerem. Programy prewencyjne powinny zawierać prosty przekaz i skupiać się na jednym z wymienionych powyżej czynników, na przykład modyfikacji sposobu żywienia lub zmniejszeniu czasu oglądania telewizji. Mogą to być również interwencje obejmujące dwa z tych czynników lub nawet wszystkie trzy czynniki.
 
Dopasowanie interwencji

W wielu przypadkach program interwencyjny należy dopasować do szczególnych cech grupy dzieci, których program ma dotyczyć. Na przykład dziewczynki i chłopcy zapewne będą wybierać odmienne dyscypliny sportowe lub inne rodzaje aktywności fizycznej. O przydatności określonej akcji decyduje również wiek dzieci. Wiele różnic dotyczy dzieci uczących się w szkole podstawowej i szkołach ponadpodstawowych. Istnieją różnice dotyczące dostępności do ośrodków sportowych (hal, basenów, kortów, itp.) oraz możliwości interwencji dotyczących sposobu żywienia (np. czy dzieci mają możliwość wyboru posiłków w stołówce szkolnej lub sklepiku szkolnym). Czasem istotne znaczenie mają kulturowo uwarunkowane różnice w sposobie żywienia dotyczące na przykład dzieci pochodzących z różnych klas społecznych lub o zróżnicowanym pochodzeniu etnicznym. Specjalnej opieki wymagają dzieci z istniejącą już nadwagą lub otyłością.
 
Miejsce prowadzenia działań

Następnym problemem jest pytanie, kiedy podjąć działania zapobiegawcze i kto powinien je prowadzić. Oczywistym miejscem tych działań są szkoły, ponieważ można w nich dotrzeć praktycznie do wszystkich dzieci. Ponadto w szkołach można potencjalnie skutecznie wspierać prozdrowotny styl życia i wdrażać programy promowania zdrowia. Ale należy zauważyć, że programy oparte o szkoły mogą okazać się nieskuteczne, o ile nie są wspierane przez rodziny lub inne struktury społeczne. Dlatego zaangażowani powinni być również rodzice i rodzeństwo, na przykład poprzez wprowadzenie „dni otwartych” lub innych specjalnych wydarzeń. W ten sposób można osiągnąć kontynuowanie działań również w domu. Wielkim krokiem do przodu byłoby zaangażowanie całego społeczeństwa, w tym osoby działające w ośrodkach sportowych, osoby związane z łańcuchem żywnościowym (przemysł spożywczy, handel, katering) oraz liderów lokalnych społeczności.
 
Ciągłość

Każdy efektywny program powinien być prowadzony długotrwale. Oznacza to, że struktury, które służą realizacji programu powinny działać w sposób ciągły przy zachowaniu akceptowalnych dodatkowych kosztów i wysiłków. Na przykład zmiany działalności stołówek szkolnych mogą być stosunkowo łatwo kontynuowane, o ile zostaną zaakceptowane przez kierownictwo szkoły i personel stołówki. Z drugiej strony należy pamiętać, że program, który wymaga zaangażowania dodatkowego personelu lub nadzoru specjalistów, może być w dłuższym przedziale czasu kosztowny i niepraktyczny.
 
Uwaga na objawy niepożądane

Idealna interwencja jest związana z poprawą samooceny dzieci, motywuje je do kontynuowania prozdrowotnego trybu życia i ułatwia osiąganie oraz utrzymanie właściwej wagi ciała w stosunku do wzrostu również w dorosłym życiu. Ważne jest jednak również branie pod uwagę możliwych działań ubocznych, dotyczących zdrowia fizycznego lub psychicznego dzieci. Na przykład program nie powinien skłaniać dzieci o prawidłowej wadze ciała do jej zmniejszenia ani pogłębiać problemów dotyczących samooceny u dzieci, które mają nadwagę lub otyłość.
 
Następne kroki

Jak przedstawiono powyżej, skuteczne programy zapobiegawcze powinny być intensywnymi programami prowadzonymi w sposób wielosektorowy. Powstaje jednak pytanie, czy naprawdę wiemy, jakie ich elementy odpowiadają za skuteczność programu. Kilka programów interwencyjnych przeprowadzonych dotychczas różniło się co do zastosowanych metod, przekazywanych treści oraz grup docelowych. Obecnie należy dokonać głębokiej analizy, czego uczą wyniki tych programów i jakie działania należy podejmować w przyszłości, aby były one najbardziej skuteczne. Zapoczątkowały ten proces opublikowane niedawno dwa przeglądy interwencji przeprowadzanych w szkołach (1,2). W najbliższych wydaniach Food Today będziemy powracać do tematu, omawiając niektóre skuteczne interwencje – co poprzez nie osiągnięto, dlaczego były one skuteczne i jakie wynikają z nich zalecenia dla dalszych działań.
 
Piśmiennictwo:

   1. Doak CM, Visscher TLS, Renders CM & Seidell JC (2006) The prevention of overweight and obesity in children and adolescents: a review of interventions and programmes. Obesity Reviews 7: 111-136
   2. Flynn MA, McNeil DA, Maloff B, Mutasingwa D, Wu M, Ford C, Tough SC (2006) Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evidence with “best practice” recommendations. Obesity Reviews 7 Suppl 1:7-66

FOOD TODAY (Żywność Dzisiaj) 10/2006

źródło: Europejska Rada Informacji o Żywności - EUFIC

Zdrowy sposób żywienia